Tik Nedir?
Normal davranışı andıran, ani ve tekrarlayıcı ortaya çıkan bazı hareket, jest ve mimiklere tik adı verilir. Bazı takıntılarımıza yanlış olarak 'tik' adını versek de, gerçek tik tanımı farklıdır. En çok göz kırpma tikini bilsek de, tikler çok çeşitlidir ve 'tik bozuklukları' adı altında toplanırlar.
Normal davranışı andıran, ani ve tekrarlayıcı ortaya çıkan bazı hareket, jest ve mimiklere tik adı verilir. Bazı takıntılarımıza yanlış olarak 'tik' adını versek de, gerçek tik tanımı farklıdır. En çok göz kırpma tikini bilsek de, tikler çok çeşitlidir ve 'tik bozuklukları' adı altında toplanırlar.
Bu hareketlerin ertelenmesi veya baskılanması geçici bir süre mümkündür, inadına yapılan davranışlar değildir, kişinin iradesi dışında bir grup kasın kendiliğinden kasılması sonucu oluşur.
Sıklıkları ve şiddeti değişkenlik göstermekle birlikte artıp azalan bir seyir izler. Tikler başlangıçta gelip geçici bir nitelikte fakat sonuçta sürekli hale gelip birey ve ailesini olumsuz etkileyebilmektedir.
Tik Çeşitleri
Sıklıkları ve şiddeti değişkenlik göstermekle birlikte artıp azalan bir seyir izler. Tikler başlangıçta gelip geçici bir nitelikte fakat sonuçta sürekli hale gelip birey ve ailesini olumsuz etkileyebilmektedir.
Tik Çeşitleri
Motor (hareket) tikler (1-2 saniyeden kısa );
--göz kırpma, burun kıvırma, dudak yalama
--yüz buruşturma, kafa sallama, omuz silkme
--parmak tıklatma, vurma, ayak salllama, vurma gibi basit tikler şeklinde olabilir.
Kompleks(Karmaşık) motor tikler ( daha uzun süreli);
-el ve yüzün birlikte anlamlı hareketleri
-şaşırmış ve anlamamış gibi bakma
-eşyalara ve insanlara dokunma
-parmaklarıyla sayma hareketi yapma
-çömelme, eğilme şeklinde olabilir.
Basit ses tikleri ( vokal tikler)
--Öksürme, burun çekme
--boğaz temizleme, ıslık çalma
-garip sesler çıkarma şeklinde sesli olabilir.
Karmaşık ses tikleri
-heceler veya kelimeler söyleme
-karşındaki kişinin sözlerini tekrarlama
-küfür etme şeklinde olabilir.
Bu hareketler tek başına olabildiği gibi, birlikte de görülebilirler. Hareket ve vokal tiklerle birlikte obsesif kompulsif bozukluk dediğimiz durumun birlikte olduğu kronik tik bozukluğuna 'Tourette Sendromu' diyoruz.
Sıklığı ve Seyri
Tikler en çok çocukluk döneminde görüldüğü halde her yaşta ortaya çıkabilmektedir. Çocukluk çağı tikleri en sık 7-11 yaşları arasında görülüp ergenlikten sonra 19 yaşlarından sonra sıklığı belirgin derecede azalır. Tiklerin toplumda görülme oranı % 1-2 olup, erkeklerde kızlardan daha sık görülmektedir.
Tikler, toplumun her sosyoekonomik kesiminde görülebilen, aile bireylerinden birinde varsa kişide görülme olasılığı artan bir durumdur. Genetik geçişi olan bir hastalıktır.
Geçici tik bozukluğu dediğimiz 3-8 yaşlarında ortaya çıkan en fazla 3-4 ay süren tikler kendiliğinden geçer.
Çocukluk çağı tik bozukluğu olarak 5-11 yaşları arasında başlayan tikler ise ergenliğe kadar değişik şiddet ve sıklıkta devam ederek yine kendiliğinden azalır ve kaybolur.
Kronik tik bozuklukları ise 1 yıldan uzun süren hem çocuklarda hem de erişkinlerde görülebilen bir bozukluktur.
Tikler, Göz veya üst solunum yolları enfeksiyonları veya çeşitli viral enfeksiyonlar sonrasında başlayabilir ama başlangıcını çoğu zaman çocuk ve aile fark etmeyebilir. Hareketin öncesinde kişi iç gerginlik şeklinde bir dürtü hissedebilir. Bu dürtüler genellikle rahatsız edici olarak ifade edilir, kişi tikten sonra belirgin bir rahatlama duyar. Zaman içinde artıp azalması tipiktir. Yani 2-3 hafta tikler kendiliğinden kaybolurken tekrar başlama şeklinde dalgalı bir seyir izler. Tiklerin şiddeti de gün içinde ve zaman içinde artıp azalabilir. Tikler uykuda belirgin olarak azalır; stres, heyecan, yorgunluk ve hastalık ile artabilir.
--göz kırpma, burun kıvırma, dudak yalama
--yüz buruşturma, kafa sallama, omuz silkme
--parmak tıklatma, vurma, ayak salllama, vurma gibi basit tikler şeklinde olabilir.
Kompleks(Karmaşık) motor tikler ( daha uzun süreli);
-el ve yüzün birlikte anlamlı hareketleri
-şaşırmış ve anlamamış gibi bakma-eşyalara ve insanlara dokunma
-parmaklarıyla sayma hareketi yapma
-çömelme, eğilme şeklinde olabilir.
Basit ses tikleri ( vokal tikler)
--Öksürme, burun çekme
--boğaz temizleme, ıslık çalma
-garip sesler çıkarma şeklinde sesli olabilir.
Karmaşık ses tikleri
-heceler veya kelimeler söyleme
-karşındaki kişinin sözlerini tekrarlama
-küfür etme şeklinde olabilir.
Bu hareketler tek başına olabildiği gibi, birlikte de görülebilirler. Hareket ve vokal tiklerle birlikte obsesif kompulsif bozukluk dediğimiz durumun birlikte olduğu kronik tik bozukluğuna 'Tourette Sendromu' diyoruz.
Sıklığı ve Seyri
Tikler en çok çocukluk döneminde görüldüğü halde her yaşta ortaya çıkabilmektedir. Çocukluk çağı tikleri en sık 7-11 yaşları arasında görülüp ergenlikten sonra 19 yaşlarından sonra sıklığı belirgin derecede azalır. Tiklerin toplumda görülme oranı % 1-2 olup, erkeklerde kızlardan daha sık görülmektedir.
Tikler, toplumun her sosyoekonomik kesiminde görülebilen, aile bireylerinden birinde varsa kişide görülme olasılığı artan bir durumdur. Genetik geçişi olan bir hastalıktır.
Geçici tik bozukluğu dediğimiz 3-8 yaşlarında ortaya çıkan en fazla 3-4 ay süren tikler kendiliğinden geçer.
Çocukluk çağı tik bozukluğu olarak 5-11 yaşları arasında başlayan tikler ise ergenliğe kadar değişik şiddet ve sıklıkta devam ederek yine kendiliğinden azalır ve kaybolur.
Kronik tik bozuklukları ise 1 yıldan uzun süren hem çocuklarda hem de erişkinlerde görülebilen bir bozukluktur.
Tikler, Göz veya üst solunum yolları enfeksiyonları veya çeşitli viral enfeksiyonlar sonrasında başlayabilir ama başlangıcını çoğu zaman çocuk ve aile fark etmeyebilir. Hareketin öncesinde kişi iç gerginlik şeklinde bir dürtü hissedebilir. Bu dürtüler genellikle rahatsız edici olarak ifade edilir, kişi tikten sonra belirgin bir rahatlama duyar. Zaman içinde artıp azalması tipiktir. Yani 2-3 hafta tikler kendiliğinden kaybolurken tekrar başlama şeklinde dalgalı bir seyir izler. Tiklerin şiddeti de gün içinde ve zaman içinde artıp azalabilir. Tikler uykuda belirgin olarak azalır; stres, heyecan, yorgunluk ve hastalık ile artabilir.
Birlikte Olduğu Durumlar ve Tanı Koyma
Tikleri olan çocuklarda en sık birlikte olan psikiyatrik hastalık obsesif kompulsif bozukluktur. Diğer birlikte olan hastalıklar dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, özgül öğrenme güçlüğü, zeka geriliği, kekemelik ve diğer konuşma bozuklukları, madde kullanımı ve obezitedir.
Kullanılan bazı ilaçlar tiklerin sıklığını ve şiddetini artırabilir. Örneğin dikkat eksikliğinde kullanılan uyarıcı grup dediğimiz ilaçlarla tikler artabilir.
Tikler bazı diğer norolojik hareket bozuklukları ile ayırt edilir. Genelde tanı, durumun öyküsü, aile geçmişi, gözlem ve klinik değerlendirme sonucu konur. Atipik vakalar dışında beyin görüntüleme yöntemlerinin, EEG ve laboratuvar testlerinin anlamı yoktur.
Tedavi
Tiklerin esas tedavisi çocuk ve ailenin tik bozukluğu ile ilgili eğitimidir. Ev ve okulda çocuğun psikososyal desteği önemlidir. Kronik ailesel geçişli tik bozukluğu vakalarında ilaç tedavisi başlanır. İlaç tedavisi uzun sürelidir ve tedavinin sürekliliği önemlidir. Kullanılan psikofarmakolojik ilaçlardan 6-8 hafta içinde fayda görülmesi beklenir. Fayda sağlanmadığı görüldüğünde başka tür ilaç başlanır. İlaç tedavisi uzun süreli devam edilir.
Tik Bozukluğu Olan Ailelere Öneriler
Tik bozukluğu çocuğun okul ve sosyal hayatını etkileyen bir durum olabilir. Bu durumun önlenmesi, çocuk ve ailenin tiklerle ilgili bilgilerine bağlıdır. Bunun aksine çocuk ailesi veya etrafındaki büyükler tarafından ne kadar uyarılırsa tik davranışı da devam etmektedir. Bu yüzden tik bozukluğu olan çocuklar bu davranışları için asla uyarılmamalıdır. Bu davranışının kabul edilerek hayatına devam etmesi özgüvenini devam ettirir.
Dr. Selcen ESENYEL
Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder